|
Ζακ Λακάν
ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ 10ο Βιβλίο ΤΟ ΑΓΧΟΣ (Δοκίμια - Μελέτες, Λακανικός Προσανατολισμός, Νέες εκδόσεις) |
Όλα όσα ξέρουμε, απολύτως καινούργια και πρωτότυπα αναφορικά με τη δομή του υποκειμένου και τη διαλεκτική της επιθυμίας που εμείς οι ψυχαναλυτές χρειάζεται να αρθρώσουμε, πώς τα έχουμε μάθει; Μέσω της οδού της εμπειρίας του νευρωτικού. Όμως τι μας έχει πει ο Φρόυντ για αυτό; Ότι ο τελευταίος όρος στον οποίο έφτασε επεξεργαζόμενος την εν λόγω εμπειρία, εκεί που σκόνταψε, ο ανυπέρβλητος για εκείνον όρος, είναι το άγχος ευνουχισμού. Άρα; Αυτός ο όρος είναι λοιπόν ανυπέρβλητος; Τι σημαίνει αυτό το σταμάτημα της αναλυτικής διαλεκτικής στο άγχος ευνουχισμού; Δεν βλέπετε μήπως ήδη και μόνο στη χρήση της σχηματοποίησης που χρησιμοποιώ να διαγράφεται η οδός διαμέσου της οποίας σκοπεύω να σας οδηγήσω; Εκκινεί από μια καλύτερη άρθρωση αυτού του γεγονότος της εμπειρίας που ο Φρόυντ υπέδειξε με το σκόνταμα του νευρωτικού πάνω στο άγχος ευνουχισμού. Η προοπτική που σας προτείνω, η διαλεκτική που εδώ σας δείχνω, μας επιτρέπει να αρθρώσουμε ότι δεν είναι καθόλου το άγχος ευνουχισμού καθαυτό που συνιστά το έσχατο αδιέξοδο του νευρωτικού. (Απόσπασμα από το κεφάλαιο IV) Το έντομο που περπατάει στην επιφάνεια της ταινίας του Μέμπιους, αν έχει την αναπαράσταση του τι είναι μια επιφάνεια, μπορεί να πιστέψει ανά πάσα στιγμή ότι υπάρχει μια όψη την οποία δεν έχει εξερευνήσει, αυτή που είναι πάντα από την άλλη πλευρά από αυτή στην οποία περπατάει. Μπορεί να πιστέψει σε αυτή την ανάποδη όψη, ενώ δεν υπάρχει, όπως γνωρίζετε. Εκείνο, χωρίς να το γνωρίζει, εξερευνά τη μόνη όψη που υπάρχει, εντούτοις ανά πάσα στιγμή υπάρχει μια ανάποδη όψη. Για να αντιληφθεί ότι έχει περάσει στην ανάποδη όψη τού λείπει το εξαρτηματάκι που κατασκεύασα μια μέρα, που υλοποίησα ώστε να μπορείτε να το κρατήσετε μέσα στο χέρι σας, αυτό που σχεδιάζεται από τον τρόπο κοπής του cross-cap. Το εξαρτηματάκι που λείπει είναι ένα είδος βραχυκυκλώματος που θα το οδηγούσε, μέσω της συντομότερης διαδρομής, στο ανάποδο σημείο από εκείνο που βρισκόταν ένα λεπτό πριν. Το θέμα έχει άραγε λυθεί επειδή περιγράφουμε το εξαρτηματάκι που λείπει, το α εν προκειμένω, με αυτή την παραδειγματική μορφή; Ασφαλώς όχι, διότι είναι το γεγονός ότι λείπει που διαμορφώνει την πραγματικότητα του κόσμου στον οποίο περιπλανιέται το έντομο. Το μικρό εσωτερικό οκτώ είναι όντως μη αναγώγιμο. Με άλλα λόγια, είναι μια έλλειψη την οποία δεν μπορεί να αναπληρώσει το σύμβολο. (Απόσπασμα από το κεφάλαιο X)
ISBN 978-618-5076-53-5 |
|
|
|
Ζακ Λακάν Ο Ζακ Λακάν (1901-1981), ψυχίατρος και ψυχαναλυτής, είναι σίγουρα το μεγαλύτερο όνομα της ψυχανάλυσης μετά τον Φρόυντ. Το έργο που άφησε πίσω του είναι μείζονος σπουδαιότητας για την ψυχανάλυση, αλλά και για τις επιστήμες του ανθρώπου γενικότερα. Η διδασκαλία του εκφράστηκε με τη μορφή τακτικού Σεμιναρίου που διήρκεσε περίπου τριάντα χρόνια. Τη σύνταξη του Σεμιναρίου επιμελείται ο Ζ.-Α. Μιλέρ, και έχουν ήδη εκδοθεί 18 από τους 26 τόμους. Τα γραπτά κείμενα του Λακάν βρίσκονται συγκεντρωμένα κυρίως σε δύο τόμους, τα Γραπτά (Écrits), 1966, τα Άλλα γραπτά (Autres écrits), 2001 και τα Πρώτα γραπτά (Premiers écrits), 2023. Ο στόχος του Λακάν δεν ήταν διόλου η επανεφεύρεση της ψυχανάλυσης· αντίθετα μάλιστα, στην αρχή της διδασκαλίας του κήρυξε την «επιστροφή στον Φρόυντ». Έθεσε όμως το ερώτημα: κάτω από ποιες προϋποθέσεις είναι η ψυχανάλυση δυνατή; Εάν και μόνον εάν, απάντησε, το ασυνείδητο είναι δομημένο σαν γλώσσα. Η ανάπτυξη αυτής της υπόθεσης ως τις ακραίες συνέπειές της συνιστά τη διδασκαλία του Λακάν. Ο Λακάν ήταν ο μόνος ηγέτης ψυχαναλυτικής σχολής που επιχείρησε να προσαρμόσει τον ψυχαναλυτικό θεσμό, και κυρίως την εκπαίδευση των ψυχαναλυτών, στην ψυχαναλυτική εμπειρία. Οι πρωτοβουλίες του σ’ αυτό τον τομέα αποτέλεσαν καμπή για τη θεώρηση του τι είναι ο ψυχαναλυτής. Η σφραγίδα του στο ψυχαναλυτικό πεδίο είναι πλέον ανεξίτηλη και κάθε σημαντική ψυχαναλυτική θέση που διατυπώνεται τίθεται κατ’ ανάγκην σε αναφορά με εκείνον. Είναι επίσης χάρη σ’ αυτόν, την αδιαπραγμάτευτη επιθυμία του και τη δύναμη της σκέψης του, που η φροϋδική ψυχανάλυση μπορεί σήμερα να απαντήσει στα πυρά ενός νέου σκοταδισμού, ντυμένου με τον μανδύα του επιστημονισμού. |